İnsan vucudundaki tükrük bezler major ve minör olmak üzere 2 ye ayrılır.Major tükürük bezleri parotis(kulak önünde yerleşir) ,submandibular(çene altında yerleşir) ve sublingual(dil altında yerleşir) iken minör tükrük bezleri üst digestif sistemde yerleşmiş yüzlerce bezden oluşur.Tükrük bezleri günde yaklaşık 1000-1500 cc kadar tükürük üretmektedirler.

Tükürük bezlerinin başlıca hastalıkları enfeksiyon, taş ve tümörlerdir.Enfeksiyonlarında medikal tedavi ile takip edilirken taş ve tümörlerde cerrahi gerekmektedir,En sık cerrahi uygulanan tükrük bezi parotis ve submandibuler bezdir.

Tükürük Bezi Taşları
Tükürük bezi taşı en sıksubmandibuler bezde  görülmektedir. Bunun nedeni tükürük salgısının yönü ve kıvamından kaynaklanmaktadır.Bu nedenlerden ötürü submandibuler bezde daha sık taş görüldüğü gösterilmiştir.

Tükürük bezi taşlarına ilişkin şikayetler taşın oluştuğu yere ve tükrük akımını ne kadar etkilediğine taşa bağlı bezde oluşan enfeksiyonlara bağlı değişir.Genellikle hastalar yemek yerken aniden şişme olduğunu bunun bi süre sonra indiğini tarifler,bazen bu şişlikler inmez ve olaya enfeksiyon tablosuda eklenir(ağrı,ısı artışı,kızarıklık).Bu durumda öncelikle hastadaki sialoadenit tablosu medikal tedaviyle çözülmeye çalışılır.Hasta bu şikayetlerle bize başvurduğunda öncelikle muayene dilmelidir(bimanuel),bazen bu yolla taş hissedilebilir,ultrasonla bazen sialografi dediğimiz radyolojik tetkiklerle hasta değerlendirilmelidir.Ultrasonla yada komplike vakalarda BT ve MR la  taş görüntülenip obstrüksiyon bulgularıda gösterilmişse hastaya cerrahi planlanmalıdır.Bazen submandibular bez kanalında (Wharton)  taş ağız içine daha yakındır ağız içinden çıkarılabilir,submandibuler beze yakın yerleşen taşlarda ise bez tamamen taşla beraber çıkarılır.

Tükürük Bezi Tümörleri 
Tükürük bezi tümörlerinin %80'i parotis kaynaklı, yaklaşık %10'u submandibuler bez kaynaklı geri kalanı ise sublingual  ve minör tükürük bezlerinden kaynaklanır.Parotis kaynaklı tümörlerin  %80'i iyi huyludur.
Erişkinde en sık rastlanılan  iyi huylu tümör pleomorfik adenom dur,bu tümörlere uygulanan cerrahide parotis bezinin sadece yüzeyel tabakası çıkarılır.Kötü huylu tümörlerin en sık görülenleri mukoepidermoid karsinomdur,burada uygulanan cerrahide parotis bezi total çıkarılır ve boyundaki lenfbezleri çıkarılır ve patoloğun koyduğu tanı ve tümör derecelendirmesine göre bazen hastalara ameliyat sonrası radyoterapi uygulanır.

Hastalar genellikle kulak önünde yavaş yavaş büyüyen şişlik ile başvururlar.Hastalar sorgulanırken kitlenin ne zamandır olduğu,ne hızla büyüdüğü,ağrı yapıp yapmadığı sorgulanmalıdır.Muayene esnasında kitlenin büyüklüğü,ağrılı olup olmadığı hastada gelişmiş yüz felci olup olmadığı karşı taraf tükrük bezinin durumu mutlaka incelenmelidir.Kitlenin aniden büyümüş olması,kitlenin alttaki dokuya fikse olması,yüz felci gelişmiş olması,boyunda ele gelen başka şişlikler(lenfbezlerinin) olması aklımıza kitlenin kötü huylu olabileceği konusunda fikir uyandırmalı ameliyat planımızı ona göre yapmamız gerekir.
Görüntüleme tetkiklerinden en çok ultrason  olmak üzere MR ve BT(Tomografi) kullanılmaktadır. İnce iğne aspirasyon biyopsisi  alınarak patolojik inceleme yapılır ve tümör ile ilgili bir ön fikir elde etmekle beraber kesin tanı ancak kitle tamamen çıkarılıp patolojide incelendikten sonra konabilir.
Tedavinin temeli cerrahidir. İyi huylu tümörlerde dahi çok düşük ihtimalle de olsa kötü huylu tümöre dönüşebileceğinden mutlaka ameliyat planlanmalıdır.Ameliyat planlaması hastanın muayene bulguları ultrason bulguları ve ince iğne aspirasyon sonucuna göre değerlendirilir.Yüksek ihtimalle iyi huylu bir tümör düşünülüyorsa sadece tükürük bezinin yüzeyel tabakası ve tümör çıkarılır(Süperfisial Parotidektomi),bazende bu iyi huylu tümör derin lob yerleşimlidir yine yüzün hareketlerini sağlayan sinir korunarak tümör çıkarılır,Tümörün kötü huylu olduğu düşünülüyorsa tüm tükrük bezi total çıkarılır sinire yayılım yoksa sinir korunur(Total parotidektomi).Tümörün yüz sinirinide invaze edildiği görülürse sinirin o kısmı çıkarılır gerekirse yerine başka sinir koyularak yüz siniri onarılmaya çalışılır.(Radikal Parotidektomi).Total ve Radikal Parotidektomi uygulanan kötü huylu parotis tümörlerinde boyundaki lenf bezleride temizlenmelidir.(Boyun Disseksiyonu)Patoloji sonucuna göre radyoterapi planlanır.
Tükrük bezinizde ele gelen bir şişlikte mutlak KBB hekiminize başvurunuz,basit tükrük bezi enfeksiyonu olabileceği gibi bu sizin farketmediğiniz kötü huylu bir tümör olabilir,erken teşhis ve tedavi tüm hastalıklarda olduğu gibi tükrük bezi hastalıklarında da, hastaya tedavi sürecinde de rahatlık sağlar.

Parotidektomi(Kulak Önü Tükrük Bezi Cerrahisi)
Parotis bezinin en önemli anatomik  ve cerrahi özelliği içinden yüz sinirinin geçmesidir. Yüz siniri bu tükürük bezini derin ve yüzeyel  lob olmak üzere  ikiye  ayırır.Yüzün mimik hareketlerini sağlayan yüz siniri(fasial sinir)  parotis bezi içersinde dallanarak yüzün mimik kaslarına ulaşır ve hareketlerini sağlar,bu sinirlerin hasarlanmasına bağlı hasarlanan bölgede hareket bozukluğu meydana gelir.Bu cerrahideki önemli noktalardan biri kitleyi tam çıkarmak ve kitleyi çıkartırken yüz siniri ve dallarına hasar vermemektir

Parotis cerrahisinde genel anestezi altında hastaya kulağın hemen önünden başlayıp çene altına doğru uzanan  bir kesi yapılır, cilt-ciltaltı geçilip tükürük bezine ulaşılır,tükrük bezi üzerinedeki zar (fasya ) kaldırılarak(SMAS;ameliyatta kitle çıkarıldıktan sonra bu fasya gerilerek dikilir böylece kitle sonrası yüzde çökme olumaz cilt gergin durur). Daha sonra bazı anatomik noktalar belirlenerek yüz sinirinin ana gövdesi belirlenir, buradan da dalları takip edilir,korunarak kitle çıkarılır.İiyi huylu tümörlerde daha önce bahsedildiği üzere sinirin dalları korunarak, tümör yüzeyel lobla çıkarılır. Total parotidektomide sinirin hem altındaki hem üstündeki lob çıkarılır(yüzeyel+derin lob),sinir korunur.Radikal parotidektomide tümörün yüz sinirinide invaze edildiği görülürse sinirin o kısmı çıkarılır gerekirse yerine başka sinir koyularak yüz siniri onarılmaya çalışılır. Ameliyat bitiminde SMAS dikilerek cilt gerginliği tekrar sağlanır,mümkün oldukça az iz bırakacak şekilde dikiş atılır.Eğer dren  tercih edildiyse dren duruma göre hasta taburcu edilir.
Parotidektomi sonrası komplikasyonlar ;enfeksiyon, kanama, yüz sinirinin geçici ya da kalıcı felci, kulak memesi bölgesinde hissizlik ve Frey sendromu (yemek yerken yüzde terleme-kızarma) sayılabilir. Frey Sendromu, nadir görülür botoks yada başka cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilir.Yüz felci riski nedeniyle bu cerrahiden kaçmak belki parotisteki kitlenin büyümesine,belki sinire yapışmasına belkide kötü huylu bir tümöre dönmesine  neden olabilmektedir,deneyimli cerrahlarla bu risk en asgariye indirilmiş olup bu tedaviyi geciktirmek hastanın alacağı riskleri arttırmaktan başka bir işe  yaramadığını biliniz ve en kısa zamanda KBB hekiminize başvurunuz.

Submandibuler Bez (Çene Altı Tükrük Bezi) Cerrahisi 
Bu cerrahide hasta genel anestezi altındayken çenenin yaklaşık iki parmak altından bir kesiyle cilt-ciltaltı geçilerek tükürük bezine ulaşılır.Submandibuler bez bir çok önemli damar ve sinirlerle komşudur,bu damar ve sinirler cerrahi esnasında tanınıp zarar verilmemelidir.Damarlar bağlandıktan sinirler korunarak submandibuler bez çevre dokulardan ayrılıp kanalı ağız içine en yakın yerden bağlanır,sahaya dren yerleştirilebilir. Hastalar yine dren durumuna göre bir iki gün içersinde taburcu edilir.

Submandibuler bez cerrahisi  komplikasyonları:kanama, enfeksiyon, dilin hareket ve duysal sinirlerinin zedelenmesi(hipoglossal sinir ve lingual sinir), yüz sinirinin ağız köşesine giden dalının(marjinal sinir) geçici ya da kalıcı felci olabilir.